Balzac romanlarında; Charles Dickens gibi Sanayi Devriminin yarattığı sorunlardan emekçilerin yaşadığı sıkıntılardan, ağır çalışma koşullarından, düşük ücretlerden vb. söz etmez. Ancak yine de; 19. Yüzyıl Fransa’sında yaşananları anlatırken kaçınılmaz olarak..
“…Bağbozumunda, bu konuksever beldede, bağ işçilerine evde yemek verilir. Bu yemekler, bu yoksul ve zavallı insanların bir yıl içinde aldıkları tek güçlü ve iyi besindir…Bu tanrısal bağbozumunda, kısa bir süre için de olsa, insanlar arasındaki sınıf ve mevki farkları da ortadan kalkar…
(173. Ölüm yıl dönümünde Balzac)
Vadideki Zambak, Balzac’ın ülkemizdeki en bilinen romanıdır. Türkçeye ilk kez 1941 yılında çevrilmiştir. Özgün adı “Le Lys Dans la Vallee” olan Vadideki Zambak, Balzac’ın İnsanlık Komedyası’nın “Taşra Yaşamından Sahneler” bölümünde yer alır. İlk kez 1836 yılında yayınlanmıştır. Romanda olaylar, 1809-1836 yılları arasında geçer.
Vadideki Zambak taşrada ve Paris’te geçer. Vadideki Zambak’ın Felix de Vandenesse’si, Balzac’ın yaşamından büyük izler taşır. Romandaki Madam de Mortsauf, Balzac’ın tutkuyla bağlandığı Madam de Berny’den yaratılmış bir karakterdir.
Balzac, ‘Tılsımlı Deri’ romanına konu ettiği on dokuz yirmi yaşlarında, Paris’te çok güç, yoksulluk içinde bir hayat geçirir. Avukatlık ofisindeki çalışmasını bırakarak yazar olmaya karar verdiğini ailesine açıklar ve Paris’e gider. ‘Sönmüş Hayaller‘in ilk iki cildinde Lucien de Rubempre karakteri gibi elinde dizelerden oluşturarak yazdığı “Cromwell” adında oyunu vardır. Balzac elindeki oyunun, bir başyapıt olmadığının farkındadır. Henüz ne dünyayı ne de sahne uygulamalarını bilmektedir. Elinden tutan, yol gösterecek bir ustası bulunmamaktadır. Balzac, hayal kırıklığı ile Taşra’ya, baba evine dönecektir.
Balzac’ı başarısız kılan, yeteneksizliği değil cesaretsizliğidir. Otuz yaşına kadar süreçteki Balzac, hem sanatçı olarak hem de özel yaşamında kadınlara yaklaşamayacak kadar cesaretsizdir. İnanılmayacak derecede utangaçtır. Bu yıllarda, Balzac yeteneğini olduğu kadar dış görünüşünü de umursamamaktadır. Saçları yağlıdır, dişleri ve kendi çirkindir. Hızlı konuşmaktadır, tıraş olmamakta, giysilerine dikkat etmemektedir.
Vadideki Zambak, Felix de Vandenesse karakteri ile Balzac’ın hayatının değişmesinin hikayesidir. Taşradaki evlerinin yakınında, romanda Kont Mortsauf’un, gerçek yaşamda Mösyö Gabriel de Berny’in yazlık evi vardır. Bu eve, evin küçük çocuklarına ders vermek için gitmeye başlayan Felix ile Madam Mortsaul arasında tutkulu bir aşk doğacaktır. Madam Mortsaul aradaki yaş farkını düşünerek bu ilişkiye karşı duracaktır. Ancak, Felix ihtiras ve tutkuyla bu ilk aşkına sarılacaktır. Bu tutku gencin mahvına değil, özgüvenden yoksun Felix’in (Balzac’ın) kendini bulmasına yardım edecektir.
Madam Mortsaul (Madam Berny) yeteneği olmasına karşın baştan savma metinler yazan, kimsenin henüz tanımadığı Felix’in içindeki romancının ortaya çıkmasını sağlayacaktır. Madamın verdiği yol gösterici öğütler, Felix’in yolunu aydınlatacaktır. Madam Mortsaul karşılıklı mektuplar yoluyla genç Felix’in başarısının yolunu açan kişi olacaktır.
Karşılıklı mektuplarla; aşk, kadınlar, gerçek sevgi, evlilik, din ve inançla ilgili düşüncelerini tartışırlar. Vadideki Zambak bir tutku romanıdır, aşk romanıdır, sevgi romanıdır. Platonik aşkla yetinmeyen Felix, kocasına ihanet etmek istemeyen Madam, çocukların varlığı, evlilik bağı, muhteşem bir doğa…Toplumsal sorunlara ince dokunuşlar yapar, Balzac:
“…Bağbozumunda, bu konuksever beldede, bağ işçilerine evde yemek verilir. Bu yemekler, bu yoksul ve zavallı insanların bir yıl içinde aldıkları tek güçlü ve iyi besindir…Bu tanrısal bağbozumunda, kısa bir süre için de olsa, insanlar arasındaki sınıf ve mevki farkları da ortadan kalkar…”
Balzac, 1836 yılında ölene dek koruyucu “anneliğini” üstünden ayırmayan Madam de Berny’in ölümünden sonra şunları yazacaktır:
“O benim annem, arkadaşım, ailem, eşim ve danışmanım oldu. Benim yazar olmamı sağladı, gençken beni teselli etti, bana tat almayı öğretti, bir kız kardeş gibi benimle ağladı, güldü, her gün acılarımı dindiren tatlı bir uyku gibi geldi bana…O olmasaydı büyük ihtimalle ölmüş olurdum.”
Gerçekten de; Madam de Berny bir kadının bir erkek için yapabileceği her şeyi yapmıştır. Balzac ile Madam Berny arasında on yıl süren aşk arkadaşlığı sonrasında arkadaşlığa dönüşmüştür.
Romanın ilk cümlesinde, “Körpe kökleri henüz aile toprağında sert çakıllardan başka bir şeye rastlamamış, ilk filizleri hain eller tarafından yolunmuş, açılır açılmaz çiçeklerini don vurmuş ruhların çektiği sessiz acının resmini yapacak, ağıdını en dokunaklı şekilde söyleyecek sanatçı ne zaman gelecek?” sözleriyle, Balzac’ın yirmi bir yıllık yaşamını özetleyen Vadideki Zambak; Balzac’ın, insanlar için en büyülü sözcük olan aşkın ve tutkunun romanıdır.
“Hoşça kal yüreğimin sevgili çocuğu! Henüz bilinci yerinde, henüz yaşam dolu bir ruhun veda çığlığıdır bu; yarattığı felaket yüzünden en ufak bir pişmanlık duymayacağın kadar mutluluk tattırdığın bir ruhun hoşça kalıdır.
…
Bir kez daha hoşça kal, güzel vadimize dün hoşça kal demiştim ya, yakında bu vadinin bağrında sonsuz bir dinlenme dönemi başlayacak benim için, siz de uğrarsınız oraya değil mi?”
Tahir Şilkan
Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.
