Muzaffer Orucoglu yazdı: “Şiir”

Şiir, dilin insan doğasında ve ağzında özgürce cevlan edişinden, aktif hale gelişinden önce, bilinç ve duygu dünyasında, dil ile birlikte vardı. Birbirlerinin varlık şartıdır şiir ile dil. Şiirin kendine özgü dili, aynı zamanda onun müziğidir. Sesin ve melodinin dokusunda şiir ve dil vardır. Şiirin ve dilin, insanın konuşmasıyla birlikte doğduğunu söylemek yanıltıcı olur. Henüz konuşamayan ilkel insanın çıkardığı sesin ve doğal melodinin dokusunda, işlenmemiş derin cevherinde şiir ve dil vardır. İnsanın konuşmaya başlaması, şiirin ve dilin, kendini açığa vurmasından, daha ileri bir boyutta gelişmesinden başka bir şey değildir.

Şiir özdür; özün kriz hali, biçim zenginliği ve gücüdür. Şiirin dokusunda gülümseyen humor, yergi, ironi ve diğer alametler de özdür. Okurun ruhuna işleyen enstrümantal ışıltıları, büyüyü, hayal ve çağrışımları bir yönüyle bunlar yaratır. Okurun bilişsel ve duyusal varoluşunu enginleştirir.

Şiir, eğer şiirse, dilin, mantığın ve yerleşik edebi geleneğin ruhuna, kurucu gücüne karşı yükselir. Şiirin işi duygu işçiliğidir; insanın ve doğanın duygusunu özümler, deşer, değişime uğratır, değişik bir dile ve duyguya dönüştürür, kendi derinliğine yöneltir. Varlık, şeylerin ve olguların karmaşık, zikzaklı, kesintisiz, helezonik bir değişim yumağıdır. Sınır ve künye tanımaz. Şiir işte bizi bu cinnet yumağında büyüler, duyguya dönüştürür, değişim kanonuna sokar.

Her şair, farklı bir yöntemle yaratır şiirini. Şairin yamuk, eğri ve iğfalkâr doğası, ince ve özgün sözcük işçiliği, üslubu, gelenekte yaşayan ögeleri özümleyip yeniye dönüştürme tarzı, felsefi derinliği ve güncelin can alıcı noktaları ile olan ilişkisi, şiirin yaratılmasında tayin edici bir rol oynar. Bitmiş şiir yoktur. İyi şiir, yaratıcısına, bitmemişlik duygusunu iletir durmaksızın.

Şiirde sözcük, iç zenginliğini, şairin onu nerede ve nasıl bir duyarlılıkla kullanışından alır. Bir sözcük şiirin bir yerinde hiçbir özelliği olmayan bir şey gibi dururken, şiirin bir başka yerinde, işlenmemiş humuslu toprak gibi burcu burcu kokabilir. Şiirin, duygu yükünü aldığı yere, kullanıldığı ya da durduğu yere, şairin derinlik sezgisi, büyücülüğü, sözcük sarraflığı ve kuyumculuğu uğramıştır.

Herkes şiir yazabilir ama şair olamaz. Şairlik yetenek sorunudur. İnsan, şair olarak doğar, şairliğe yönelip, şairlikte ısrar ettiğinde şair olur. Şair olarak doğup da şiire uzak duranlar, heba olmuş, bahtsız insanlardır.

Şiir, ‘ben insanı ve toplumu değiştireceğim,’ diye yola çıkmaz. İyi şiir, kaliteli şiir, istese de istemese de bireyi ve toplumu değişime uğratır. Değişim, yaratılan inceliğin derin dehası ile başlar. Hayatın herhangi bir yerindeki bir değişim, diğer alanlardaki değişim potansiyelini güçlendirir. Bu bakımdan şiirin görev derdi, amacını ve varlığını değişime göre uyarlama derdi ve duygular üzerinde bir egemenlik kurma derdi yoktur. Şiir, doğası icabı değiştirir, eğer şiirse tabi.

İyi şiir, berceste şiir, ayrıntılara firar eden gerçek dünyanın gizini, aşkını ve acısını biçimlendirmekten, lir kuşu gibi incelikli bir tarzda terennüm etmekten hoşlanır. Günlük işlerin meşgalelerine kapılan küçük şair anlamakta zorlanır onu. Anladığı zaman da taklit eder, kurtaramaz yakasını ondan.

Mücadele içinde yeterince pişmemiş, yaşamın ve emeğin ince duyarlılıklarıyla, anlamlı ayrıntılarıyla donanmamış mücadele insanları, genellikle bağıran şiirleri severler. Bağıran, şaşaalı şiirler, kendilerini kolayca okuturlar. Gelgelelim ki, cüceleşme ve tapınma duygularını zayıflatan, bendeyi bireye doğru değişime zorlayan şiirler, genellikle, sesini ve imgesini kendi içinde derinleştiren, anlamı görünenin ötesinde arayan şiirlerdir.

Sınıf mücadelesi içinde yer alan, siyaset ve sanatla biçimlenmiş, kendine özgü bir tarzı ve duyarlılığı yakalamış birçok birey, dünyanın şiirdeki duruşuna, dilde, estetikte ve düşüncedeki duruşuna önem veriyor. Kafalarındaki sorular bellidir. Hayatı, emekleri ve mücadeleleriyle yaratanların şiirdeki yeri nedir? Acı ve meşakkatle mayalanmış karmaşık toplumsal ilişkilerin ve bu ilişkileri çok daha ileri bir geleceğe doğru zorlayıp, ortadan kaldıracak olan yaratıcı, kahhar gücün şiirdeki yeri nedir? Şiirin gizil gülümseyişinde, geleceğin gücü ve tarzı nedir? Şiirin direnme ve duygu barikatlara insan taşıma kapasitesi nedir?

Şiirin belirlenmiş tek bir mekanı yoktur. Bağrında yaşadığımız doğa, insan, hayvan, uzay, görünenin ötesi, ötenin ötesi… Uzayda top top veya zerrecikler halinde veya varlıksız, büyülenmiş zaman kisvesinde şiir vardır. Şaşırtıcı ve gariptir. Şiirin mekanını sadece şiir olarak görenler var ki bu yanıltıcıdır; metinlere, tablolara, notalara, sanatın bütün alanlarına dağılır, yerleşir o.  Duyumsar, hoşlanır, büyüleniriz ama bilmeyiz onun şiir olduğunu.

Şiirin de tıpkı özgürlük gibi kuralı, özgürlüğü, hukuku ve ahlakı yoktur. Kurulu sistemlere, devletlere, toplumlara ters düşer. Ters düşmektir onun işi. Boşluğun büyüsüdür. Sonsuzluk aleminin insanı ile kurbağası, şiirin gözünde aynı hukuka ve değere sahiptir. “Biz neyiz, nerden geldik, nereye gidiyoruz?” diye mırıldanmaz felsefe gibi. Egosuz, endişesiz ve tasarımsızdır.

Yeryüzünde milyonlarca şiir gezinip duruyor. Bunların on binde biri şiirdir; diğerleri şiirimsidir. Yeryüzünün gelmiş geçmiş en büyük mezarlığı, şiir mezarlığıdır. Daha doğrusu, yeryüzü bir şiir mezarlığıdır. Her kente, her köye, bir ölü şiirler kabristanı diyebiliriz.

Bol şiir okuyanların, şiire duygu verip duygu alanların ölümleri acısız ve kolay oluyor. Dolu dolu ışıldayan veya dilini arayan imgeler, meşgul ediyor can çekişeni, ve bu hoş meşguliyetin bir parçası haline geliyor, son nefes.

Muzaffer Oruçoğlu

[button url=”https://www.besincisanat.com/category/muzaffer-orucoglu/” target=”true” text=”Yazarın diğer yazıları için tıklayınız… ” class=”mavi” size=”small”]