Melek Koç yazdı: ORHAN VELİ ŞİİRİNDE KADIN, DENİZ ve İSTANBUL

O, kısacık yaşamına üç büyük aşk sığdırmayı başarmış bir garip şairdi. İstanbul, deniz ve kadın… Üç aşkını bir araya getirip inanılmaz bir güzellikte sunan şairin adı ancak Orhan Veli olabilirdi kuşkusuz.

(…)”Ağlar çekiliyor dalyanlardaBir kadının suya değiyor ayaklarıİstanbul’u dinliyorum, gözlerim kapalı.”

Yahya Kemal’e inat, İstanbul, sokak sokak, kaldırım kaldırım, cıvıl cıvıl, serin serin geçer şiirlerinde . İstanbul’un orta yeri sinemadır. Dinmiş lodosların uğultusu içinde gözlerini kapatıp doklardan gelen çekiç seslerini, sucuların hiç susmayan çıngıraklarını, bir yosmanın ayak seslerini dinler.Her ne kadar Süheyla’ya vurgunluğunu, Eleni’yi öptüğünü, Mualla’yı sandala attığını yadsıyorsa da kadınların, şiirinde vazgeçilmez bir yer tuttuğu bir gerçektir. “Güya bir de Galata’ya dadanmışız.” diyerek söylentilere “Dedikodu”dese de “Tahattur” şiirinde yakayı ele verir.

“Alnımdaki bıçak yarası

Senin yüzünden

Tabakam senin yadigarın

İki elin kanda olsa gel, diyor

Telgrafın

Nasıl unuturum seni ben
Vesikalı yarim.”

Başka hangi şairin şiirlerinde Süheyla’dan Eleni’ye, Melahat’tan Mualla’ya, Şoförün Karısı’ndan Galata yosmalarına, dahası; saçları, dudakları deniz kokan kadınlara uzanan geniş bir kadın mozayiği vardır?

Kadınlar onun şiirinde eski ya da yeni sevdalar, günübirlik aşklar içinde geçer. İdeal bir kadın tipi yoktur, gönlünü avutacak bir kadının olması yeterlidir. Kadınlarla ilgili şiirlerindeki  cinsellik çağrıştıran dokunuşları  Sere serpe  şiirinde olduğu gibi çoğu kez mizah yüklüdür:

“Uzanıp yatıvermiş,sere serpe/ Entarisi sıyrılmış hafiften / Kolunu kaldırmış koltuğu görünüyor / Bir eliyle de göğsünü tutmuş / İçinde kötülüğü yok, biliyorum / Yok, benim de yok, ama… / Olmaz ki! / Böyle de yatılmaz ki!”

İstanbul’u dinlerken de, Urumeli Hisarında oturup bir türkü tutturduğunda da hep bir kadın vardır imgeleminde.Tarifsiz kederler içinde, kırılgan bir sitemle yüklüdür dizeleri:

(…)”El konuşur, sevişirmiş bana ne!

Sevdalım

Boynuna vebalim.”

Vebali sevdiğinin boynuna olmuş mudur bilemeyiz ama biliyoruz ki:

“Tüm yaşadıklarına, sevdiklerine, anılarına rağmenİşine gücüne, ekmek parasına rağmen,Bir kadın yüzünden bir şehir bırakmıştır ardında.”

Orhan Veli şiirlerinde  denizi bir kadın gibi görür ve sevdalanır. Onun için deniz kadın gibidir, kadın da denize benzer.

(…)”Neydi o deli gibi gidişimiz

Bembeyaz köpüklerle açıklara

Köpükler ki fena kalpli değil.

Köpükler ki insanlarla

Zinaları ayıp değil.”

Bir başka şiirinde ise şöyle diyor:

(…)“Denizden yeni mi çıkmıştı neydi,

Saçları dudakları

Deniz koktu sabaha kadar

Yükselip alçalan göğsü deniz gibiydi.”

Şairimiz denizi seyrederken dalgalarda kendi ruhunun çalkantılarını görür. Yüreğindeki med-cezirlerle yorgun düştüğünde, içindeki yaşama sevincini de yitirir.

“Ağlasam sesimi duyar mısınız

Mısralarımda

Dokunabilir misiniz

Gözyaşlarıma ellerinizle.”

Orhan Veli’ye  deniz hep uzakları çağrıştırır. Gitmek düşer aklına. Ruhundaki  hep o başını alıp gitme isteğiyle, bir akşam alacası içinde kaybolup gitmek… Her şeyi, herkesi arkada bırakıp, tek başına. Varılacak yeri, gidilecek mekanı bilmeden. Tüm yaşananları, acıları, sevinçleri, umutları, sevdaları,  öfkeleri, dertleri, beklentileri geride bırakarak.  Dudakta bir ıslık, rüzgarda saçlarını savurarak…

“Gün olur, alır başımı giderim,

Denizden yeni çıkmış ağların kokusunda

Şu ada senin, bu ada benim,

Yelkovan kuşlarının peşi sıra.”

Deniz… Tatlı serseri ruhunun mavi özgürlüğü müdür? “Bir sahilden çözülüp gitmek / Düşünceler gibi başı boş“  ve  yarın ne olacağını düşünmeden… Bıraktıklarını özlemeden, şimdinin, anın güzelliğini yaşamak, yaşadığının farkında olmak ister. Yeni heyecanlar, yeni renkler, yeni hayatlar keşfetmek ister:

 “Açsam rüzgara yelkenimi;Dolaşsam ben de denizVe bir sabah vakti, kimsesizBir limanda bulsam kendimi.”

Birkaç gün sonra 13 Nisan 2025. 111 yaşına basacaksın  Sevgili Orhan Veli.  Gittiğin o uzak limanda huzur içinde uyu.

Melek Koç

Yazarın diğer yazıları için tıklayınız…