İNCELEME
Sokaklar şehirlerin bilinmeyen yanı, sokaklar şehirlerin tekinsiz tarafı.
Sokaklar farklı çehresiyle şehirlerin yüzü iken, şehrin duvarlarını renklendiren, bulunduğu şehirde etkileşim sağlamayı hedefleyen, kimi zaman güldüren, kimi zaman düşündüren renklerin armonisinde betonları renklendiren ve anlam katan bir sanat ilgili aktivitelerdir.
Yaratıcılığın sanatla yoğrulduğu etrafındaki ağaç, betonarme, duvar gibi unsurlarla anlam katmaya çalışıldığı bir sanattır. Bazen eleştirel, bazen de mizahi tarafı da vardır. Yeri geldiğinde hayal dünyamızı zorlayan, yeri geldiğinde çizgilerin ardındaki anlamları bulmamızı sağlayan ve kendini anlatma çabasından öte duygu ya da düşünce aktarımı sağlayan bir ifade biçimidir. Bazen renkleri kullanarak , kimi zaman da şekillerin yardımıyla duygu aktarımı sağlayan bir sanat akımıdır.
Sokak Sanatı, eski Mısırlılar ve Yunanlılara kadar uzanan köklü ve eski bir tarihe sahiptir. Bugün bilgimiz Grafitti sokak sanatının sadece bir parçasıdır. 1960’lardan sonra isyan etmesin de ötesinde bir sanat biçimine dönüşmüştür. 1980’den sonra sokak sanatı , ana akımın ilgisini çekince kendini hissettirmeye ve meşrulaşmaya başlamıştır. Sokak sanatı, siyasal bir amaç güttüğü de olmuştur, çevreyi renklendirmek istemeleri de. Toplumsal sorunlara dikkat etmeye çalışmışlardır kimi zaman, bazen de adalet konularında farkındalık oluşturmak istemişlerdir.
Sokak sanatında ilk akla gelen grafitti ise malzemeleri genellikle boş duvarlar, olmuştur. Onları sprey boyalarla boyayarak kendilerini anlatmaya çalışırlar. Çoğu zaman sosyal, politik ve toplumsal mesajlar vermeye çalışırlar. Her biri kendine bir anlatımda ve teknikte duygu ve düşüncelerini ifade etmeye çalışırlar. Kendine ait bir anlatım dili olan bu sanatın bazı alt türleri ve bu türlerin kendine ait özellikleri, ayrıldıkları bazı noktalar ve farklılıklar bulunmaktadır:
Grafiti:
Boş duvarlara genellikle sprey boyalarla, kalem ya da tebeşir kullanılarak yapılır. Yapılan çalışmalarda genellikle metin ya da stilize edilmiş harfler kullanılır.
Şablon Sanatı :
Bu teknik, yüzeylerde kullanılabilen bir şablon oluşturulmasıyla olur, örneğin karton, metal gibi. Bu malzeme şekil ve tasarımlarını oluşturduktan sonra kullanılır. Bu tarza en bilinen örnek olarak takma adıyla Banksy verilebilir Politik veya sosyal içerikli mesajlar da içerebilmektedir, yapılan şablonun anlatmak istediği amaçları içerisinde.
Duvar resmi :
Genellikle sipariş üzerine ve ya izin alınarak yapılan duvarın ya da binanın tümünü kapsayan büyük ölçekli resimlerdir. Yapılan bu resimlerde ayrıntıya da ve renk renklerin kullanılmasına da mümkündür. Bu resimlere mural olarak adlandırılmaktadır.
Sticker Bombing( çıkartma sanatı):
Sokak sanatında kullanılan bir diğer tekniktir. Sanatçı bu çıkartmaları kendine özgü şekiller, desenler ya da çizimler çizerek oluşturur. Bu çıkartmalar farklı ve değişik yüzeylere yapıştırılarak görünür hale getirilir.
İplik Bombardımanı (Yarn Bambing):
Bir konuya dikkat çekmek için kamusal alanda nesne ya da eşyaların üstlerinin ipliklerle kaplanmasıdır. Eşya ya da nesneler tümüyle ipliklerle ya da o eşyayı örtecek kadar örgüyle kaplanmış olur. Kentsel ortamlarda binaların ve mekanların kalabalığını ve griliğin renksizliğini , cansızlığını aşmak için örgüde özellikle zıt renkler kullanılır.
Performans Sanatı:
Kamusal alanlarda yapılan ve çoğunlukla toplumsal konulara ya da sorunlara değinmeye çalışan performanslardır. Bunlar dans, müzik, tiyatro şeklinde anlatım gösterebilmektedir İzleyiciyle doğrudan etkileşim sağlamaktadır.
Farklı alt türleri bulanan ve değişik malzemeleri kullanarak bu sanatı yapanlar kağıt, iplik, sprey boya, tebeşir gibi malzemeler kullanmayı tercih ederler. Yapılan bu resim ya da şekiller mural gibi büyük ölçekli alanlarda kendini gösterebildiği gibi daha küçük alanlara da uygulanabilmektedir. Kullanılan malzemeleri ise taşımak pratiktir( sticker, sprey boya, şablon gibi) ayrıca sticker ve şablonlar, iplik ve yarnlar ise sokak sanatında kullanılan tekniklerdendir. Kendilerini ifade etmenin toplumsal sorunlara değinmenin bir yolu olarak görmektedir bu sanatı yapanlar.
Sokak sanatı üzerine yapılmış filmlerde de bulunmaktadır. Bunların bazılarıysa;
Station of the Elevated (1981)
Style Wars (1983)
Wild Sytle (1983)
Colors (1988)
Downtown (1981)
Sokak sanatçılarının neden bu sanatı yaptıklarına baktığımızdaysa karşımıza şu nedenler çıkmaktadır:
Özünde kendini anlatmaya dayalı olan bu sanat gerek kişisel, gerek politik, gerekse sosyal nedenlerle bu sanatı yapmaktadırlar. Sokak sanatçıları kendilerini anlatma yolu olarak bu sanatı seçmelerinde duygularına kişisel düşünceleri de etki etmektedir, bazen.
Toplumsal sorunlara dokunulduğu, duygularını ve düşüncelerini ifade etmede bazen rahatsız edici olduğu bir dışavurumdur. İzleyici de farkındalığı artırma, anlatmak istediği konuda dikkat uyandırma çabası vardır. Bazı sokak sanatçılarında kültürel kimlik ve geçmişleri de yaptıkları çalışmalarda etkisi olabilmektedir. Çevresel konular, toplumsal kaygılar ve sorunlar, politik konular vardır. Kimi zaman kamusal alanı renklendirip güzelleştirmesine katkı sağlarken, kimi zaman da yaptıkları çalışmalarla rahatsızlık da uyandırabilirler. Sokak sanatı, bir çeşit protesto, bir serzeniş, bir isyan biçimidir ; kimi zaman yaşanılan düzene, uygulanılan sisteme.
Kimi zaman yaptıkları çalışmalarla tartışmalara sebep olan, bazen rahatsızlık uyandıran, bazen de boş alanları renklendirerek canlandıran bir sanat akımıdır. Bu sanat gelişmeye devam ederken, geleceği ile dikkat çeken adımlar attığı, sanatçılarının etkili mesajlarıyla farkındalık uyandırdığı, özgünlüklerini korudukları da yadsımaz bir gerçektir. Etkinlikleri ve festivalleriyle yoluna devam ettikleri ve yeteneklerini sergiledikleri sürece de yoluna devam edebilecek bir sanat olması da muhtemeldir.
İnsanlık tarihi boyunca insanlığı ilgilendiren sorunlar devam ettiği sürece sokak sanatı da varlığını sürdüreceğe benzer.
BİRGÜL KARAGÖZ
Yazarın diğer yazıları için tıklayınız…
