İNCELEME
Bir sanatçı düşünün yaptığı eserler havayla bütünleşsin, öyle bir eser karşılasın ki sizi evrene seslensin ve bu yapıt öyle olsun ki, havanın boşluğu ve sessizliğinde görenleri büyülesin. Sözünü ettiğim kişi, Japon bambu dokuma sanatçısı Tanabe Chikuunsai IV. Kendisi dördüncü nesil bir bambu sanatçısı. Dedesinin babası yaklaşık 120 yıl önce bu sanatla ilgilenmiş. Chikuunsai IV bu sanatı babasından çocuk yaşta öğrenmiştir. Öğreticisi aynı zamanda babası da olan ustasıdır. Tokya Güzel Sanatlar Üniversitesi’nin heykel bölümünden 1999’da mezun olmuştur. Çalışmalarına Okasa’da devam etmiştir. Sonrasında bambu sanatını babasından devralıp bu sanatı geleneksel yöntemini çağdaş yorumuyla ele alarak bambu sanatını uluslararası tanınırlığa ulaştırmıştır. Japonya’nın sadece Kochi bölgesindeki bir dağda yetişen “kaplan bambu” türünü kullanan sanatçı, eserleriyle dünyaca tanınan bir üne kavuşmuştur.
Bu bambu enstalasyonlarını yapma amacı olarak, bambunun gizemini ve oluşturduğu kültürü tanımlamak olarak açıklamaktadır. İlk yaptığı eserlerin sonrasında daha büyük eserler yapmayı tercih eden sanatçı, yapıtlarını sergilediği yerlerin büyüklüğüne ve genişliğine göre eserler tanzim etmektedir. Bu yükseklikler yedi- sekiz metre yüksekliğine kadar ulaşabilmektedir. Çalışmalarında ailesinin geleneksel olarak kullandığı teknikle sanatını icra etmektedir. Kullandığı malzemeler içinde hiç tutkal ya da çivi gibi tutucu malzemeler kullanmamaktadır.
Tanabe doğadaki doğal element olan ( su, ateş, rüzgâr ve toprak) beşinci element olarak evreni(boşluk) koymaktadır. Bambu çubuklar geleneksel dokuma tekniği kullanarak doğal yöntemlerle şekillendirip oluşturmaktadır.
Sanatçı oluşturduğu yapıtlarını mekâna uygun şekilde bambu eserlerini yerleştirmektedir. Tanabe, geleneksel bambu sanatını çağdaş bir yorumla nasıl farklı bir şekle dönüşebileceğini bizlere göstermektedir. Doğadaki elementlerden ilham alan sanatçı, insanların bu elementlerle nasıl bir araya gelebildiğini, bu boşluğun nasıl doldurulduğunu bizlere eserlerinde anlatmaktadır.
Ailesinden gelen bu doğal geleneği miras alan sanatçı, hiç atık üretmeden ya da bu atıkların tabiata tekrar geri dönüşü olarak eserlerini oluşturmaktadır. Malzemeleri yeniden kullanarak doğanın yeniden canlanma döngüsüne, doğayla aynı anda var olduğumuz gerçeğine vurgu yapmaya çalışmıştır, Tanabe Chikuunsai IV. Sanatçının yaptığı enstalasyon sergilendikten sonra dikkatlice sökülüp, yeni bir mekanda eser başka bir formda oluşturulmaktadır. Eski ve yeni arasında bir bağ kurmaktadır. Bu tekrarlarsa, sanatçının oluşturmak istediği amacına da göstermekte ve ortaya koymaktadır. Tüm bunları sanatının bir parçası olarak görmektedir.
Bambu sanatının sınırlarını zorlayan, yaptığı enstalasyonlar zeminden tavana kadar uzanan bu eserler bizlere eşsiz güzellik sunmaktadır. Yapıldıkları bu formlar girintili, çıkıntılı, dönemeçli olması da bu enstalasyonları farklı ve eşsiz kılmaktadır. Bulunduğu ortamlarda insanı içine alan , bambudan öte bir derinlik sunan yapıtlar görmekteyiz Tanabe’nin eserlerinde. Bambu kullanımına farklı bir boyut ve bakış açısı getiren Tanabe’nin yapıtlarında izleyiciler bu eserlerin içinden geçebilmekte, etrafında dönebilmektedir.
Kullandığı malzemelerde bambu şeritlerin kalınlığı, uzunluğu, bitiş teknikleri önemli bir rol oynamaktadır. Yapıtın bütünlük ve görselliğinde büyük önem taşımaktadır. Mekâna özgü kurulan bu yapıtlarda, izleyicilerin içinden geçilebilmesi de bu enstalasyonların tasarımlarının farklılığı da göz önüne koymaktadır.
Bu bambu malzemeler bıçakla kesilir, bambu şeritler elle ayrılır, kurutulur/ ıslatılır, istenilen eğriyi almak için ısı/ nem uygulanır. Örme ve dokuma yöntemlerini kullanarak sepet dokumanın türlü varyantlarıyla çok ince ve uzun şekillerdeki bambulardan heykelimsi biçimler oluşturulur.
“Beşinci element” (Godai) denmesindeki nedende Japon felsefesinde godai beş elementi ifade eder ( toprak, su, ateş, rüzgar ve boşluk(etki)) beşinci element kavramı da biçimsel, düşünsel ve kozmolojik bağlamda anlam bulmaktadır. Beşinci element denmesi de bundandır. Yani enstalasyonlar boşluk içinden geçmektedir. Bambular toprak kökenli ama hareket eden bir malzemedir. Godai anlatısına da bu bağlamda uygundur. Ayrıca sanatçı bu çalışmalarında yaklaşık 6 metre yüksekliğinde binlerce bambu şeritlerini iç içe getirerek bir yapı oluşturmuştur. Beş elementin birbirine geçişini anlatmıştır yapıtlarında.
Asya Sanat Müzesi, Tanabe açısından farklı bir önemdedir. Kendinden önceki bambu sanatçılarını da ağırlamıştır. Bambu sanatını Amerikalı bir koleksiyoncu olan LIyod E. Cotsen bambu sanatını desteleyen bir sanatseverdir. Özellikle Japon bambu sanatına da büyük ilgisi olduğu bilinmektedir. Cotsen’nın desteklediği ve sponsor olduğu ödüllerden biri 2007 yılında Chikuunsai IV.’e verilmiştir. Chikuunsai’nin uluslararası tanınmasında koleksiyoncular ve küratörlerin etkisi büyüktür. Bu koleksiyonerlerden biri de hiç kuşkusuz Cotsen olmuştur.
Tanabe Chikuunsai IV , geleneksel bambu sanatını çağdaş yorumuyla, soyun temsilcisi olmasıyla ve hem de ustalığın gerekliliğini gösteriyor olması da güçlü eserlerin oluşmasında büyük rol oynamaktadır.
Sonuç olarak, Tanabe Chikuunsai IV., bambunun doğallığını bir malzeme olmanın ötesine taşımıştır. Mekânla izleyici arasında etkili bir etkileşim oluşturmuştur. Geleneksel bambu sepet yapımını çağdaş ve uluslararası boyutlara taşıyan bir sanatçı olmuştur. Chikuunsai IV’ün bambu ile kurduğu yaratıcı bağ, izleyenler kadar bizleri de derinden etkilemektedir. Eserlerindeki kıvrımlı ve burgulu görseller zeminden tavana kadar uzanıyor olması da bu enstalasyonları masalsı bir güzelliğe kavuşturmakla kalmamış, gerçeklik botunun ötesine taşıyarak bizleri büyüleyici yolculuğunda yine şaşırtmaya devam etmektedir.
Birgül KARAGÖZ
28 Ekim 2025
Yazarın diğer yazıları için tıklayınız…
